နိုင်ငံတကာတရားရုံး (အိုင်စီဂျေ) – ဂမ်ဘီယာ နှင့် မြန်မာ
၂၀၁၉ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၁ ရက်တွင်၊ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံသည် အစ္စလာမ်မစ်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ (၅၇) နိုင်ငံ၏ ထောက်ခံမှုဖြင့် နိုင်ငံတကာတရားရုံး (ICJ) တွင် တရားစွဲဆိုမှုတစ်ခု တင်သွင်းခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် ကျူးလွန်ခဲ့သည့် လူမျိုးပြုန်းစေမှုကို တားဆီးရန်နှင့် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ရန် တာဝန်ပျက်ကွက်ခဲ့ခြင်းဖြင့် လူမျိုးပြုန်းစေမှုဆိုင်ရာစာချုပ် (Genocide Convention) ကို ချိုးဖောက်ခဲ့သည်ဟု တရားစွဲဆိုခြင်းဖြစ်သည်။
ဤတရားစွဲဆိုချက်နှင့်ပတ်သက်၍ ICJ သည် ၂၀၂၀ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၂၃ ရက်တွင် အမိန့်တစ်ခုထုတ် ပြန်ခဲ့သည်။ ထိုအမိန့်တွင်၊ မြန်မာနိုင်ငံအား လူမျိုးပြုန်းစေမှုဆိုင်ရာစာချုပ်တွင် သတ်မှတ်ထားသည့် လုပ်ရပ်များကျူးလွန်ခြင်းကို “မိမိအာဏာအတွင်း စီမံလုပ်ဆောင်နိုင်သည့်နည်းအားလုံးကို သုံး၍” တားဆီးရန် ညွှန်ကြားခဲ့သည်။ မြန်မာစစ်တပ်အပါအဝင် အခြားသော သာမန်မဟုတ်သည့်လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များက အဆိုပါကျူးလွန်မှုများကိုရှောင်ကြဥ်ရန် ညွှန်ကြားခဲ့သည်။ ထို့အပြင်၊ ICJ ၏ တရားစွဲဆိုမှုနှင့်သက်ဆိုင်သော “အထောက်အထားများကိုဖျက်ဆီးခြင်းမှ ကာကွယ်ရန်နှင့် အထောက်အထားများကို သေချာထိန်းသိမ်းရာတွင် ထိရောက်သော စီမံဆောင်ရွက်မှုများလုပ်ရန်” မြန်မာနိုင်ငံအား အမိန့်ချခဲ့သည်။ အဆိုပါအမိန့်အတိုင်း လိုက်နာဆောင်ရွက်ချက်များကို မြန်မာနိုင်ငံက ပုံမှန်အစီရင်ခံစာများ တင်သွင်းရန် ညွှန်ကြားခဲ့သည်။
၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင်၊ ICJ တရားရုံး၏ တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်အာဏာနှင့်ပတ်သက်သော မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပဏာမကန့်ကွက်ချက်များကို ICJ က ပယ်ချလိုက်သည်။ လူမျိုးပြုန်းစေမှုဆိုင်ရာစာချုပ်၏အဓိကရည်ရွယ်ချက်အရ လူမျိုးပြုန်းစေမှုတားဆီးရေးနှင့် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ရေးဆိုင်ရာကျင့်သုံးမှုသည် လက်မှတ်ရေးထိုးသည့်နိုင်ငံအားလုံး၏ ‘ဘုံအကျိုးစီးပွား’ ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဂမ်ဘီယာသည် အဆိုပါ ‘ဘုံအကျိုးစီးပွား’အရ မိမိနည်းတူ စာချုပ်လက်မှတ်ရေးထိုးသည့် တခြားနိုင်ငံတစ်ခုကို တရားစွဲဆိုမှုလုပ်ပိုင်ခွင့်ရှိသည်ဟု ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ ပိုမိုသိရှိလိုပါက၊ ယန္တရား၏ စီရင်ချက်အပေါ် တုံ့ပြန်ခြင်း ကို ဖတ်ရှုပါ။
မြန်မာနိုင်ငံအား ဂမ်ဘီယာ၏ ပြန်လည်တင်ပြချက်ကို တုံ့ပြန်ရန် ၂၀၂၃ ခုနှစ် မေလ ၂၄ ရက်နေ့ နောက်ဆုံးထားတင်ပြရန် ညွှန်ကြားထားသည်။ အဆိုပါ အချိန်ကန့်သတ်မှုကိုသက်တမ်းတိုးပေးရန် မြန်မာနိုင်ငံက တောင်းဆိုသောကြောင့် ၂၀၂၃ ခုနှစ် သြဂုတ်လ ၂၄ ရက်နေ့ကို အချိန်ရွှေ့ ဆိုင်းပေးထားသည်။
၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၁၆ ရက်နေ့တွင်၊ ICJ သည် ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံအား မြန်မာနိုင်ငံက တင်သွင်းခဲ့သော ငြင်းခုံချက်များကို ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ မေလ ၁၆ ရက်နေ့ နောက်ဆုံးထား တုံ့ပြန်ရန်နှင့် ဤဂမ်ဘီယာ၏ တုံပြန်ချက်များကို မြန်မာနိုင်ငံက ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာ ၁၆ ရက် နောက်ဆုံးထား၍ ပြန်လည်တုံ့ပြန်ရန် အမိန့်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
၁၉၄၈ ခုနှစ် လူမျိုးပြုန်းစေမှုဆိုင်ရာပြစ်မှုများမှ ကာကွယ်ရေးနှင့် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ရေးသဘောတူစာချုပ်၏ “မြင့်မားသောရည်ရွယ်ချက်များ အောင်မြင်စွာဖော်ဆောင်နိုင်ရေးအတွက် ဘုံအကျိုးစီးပွား”ကို အခြေခံ၍ ၊ ၂၀၂၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၅ ရက်နေ့တွင် ကနေဒါ၊ ဒိန်းမတ်၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမနီ၊ နယ်သာလန်နှင့် ဗြိတိန်နိုင်ငံတို့သည် ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ရေးပူးတွဲကြေငြာချက်တစ်ရပ်ကို တင်သွင်းခဲ့သည်။ မော်လ်ဒိုက်နိုင်ငံသည်လည်း “ရိုဟင်ဂျာမွတ်ဆလင်များအပေါ် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများနှင့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာတိုက်ခိုက်မှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍” ၎င်း၏ အလွန်အမင်း စိုးရိမ်ပူပန်မှုကို ကြေညာချက်တင်သွင်းခဲ့ပြီး၊ “လူမျိုးပြုန်းစေမှုဆိုင်ရာပြစ်မှုများမှ ကာကွယ်ရေးနှင့်ပြစ်ဒဏ်ပေးရေးကြိုးပမ်းမှုတွင် နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု” လိုအပ်ကြောင်း တင်ပြခဲ့သည်။
ICJ သည် အဆိုပါကြားဝင်ဆောင်ရွက်မှုများကို ခွင့်ပြုနိုင်သည်ဟု သတ်မှတ်ကာ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအား ၎င်းတို့၏ ရေးသားတင်ပြချက်များကို တင်သွင်းရန် ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ ၃ ရက်တွင် ခွင့်ပြုလိုက်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ၎င်း၏ နောက်ဆုံးငြင်းခုံချက်ကို ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ နောက်ဆုံးထား၍ ရေးသားတင်သွင်းရမည်။ ထို့နောက် ICJ သည် နှစ်ဖက်အဖွဲ့၏ နှုတ်ဖြင့် ငြင်းခုံမှုများကို ကြားနာမည်ဖြစ်ပြီး ၂၀၂၅ ခုနှစ်တွင် စတင်မည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။
ICJ ဆိုတာဘာလဲ။
ICJ သည် နိုင်ငံများအကြား တရားဥပဒေဆိုင်ရာအငြင်းပွားမှုများကို ဖြေရှင်းပေးသည့် ကုလသမဂ္ဂတရားရုံးဖြစ်သည်။ ICJ သည် လူပုဂ္ဂိုလ်များကို တရားမစွဲဆိုနိုင်ဘဲ၊ နိုင်ငံများကသာ တရားစွဲဆိုရန် အစပြုနိုင်သည်။
ICJ သည် ဒီအမှုကို ဘာကြောင့် တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်ရှိသလဲ။
ICJ သည် နိုင်ငံများက လက်မှတ်ရေးထိုးပြီးအတည်ပြုထားသည့် စာချုပ်များနှင့်စပ်လျဉ်းသော အငြင်းပွားမှုများကို တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ ဂမ်ဘီယာသည် လူမျိုးပြုန်းစေမှုဆိုင်ရာပြစ်မှုများမှ ကာကွယ်ရေးနှင့် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ရေး သဘောတူစာချုပ် (လူမျိုးပြုန်းစေမှုဆိုင်ရာစာချုပ်) အပိုဒ် ၉ အရ အဆိုပါ အမှုကို တင်ပြခဲ့သည်။ ယင်းအပိုဒ် ၉ တွင် “လူမျိုးပြုန်းစေမှုအတွက် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ တာဝန်နှင့် စပ်လျဉ်း၍” နိုင်ငံများအကြားအငြင်းပွားမှုများကို ICJ တွင် တရားစွဲဆိုခွင့်ပြုထားသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် လူမျိုးပြုန်းစေမှုဆိုင်ရာစာချုပ်ကို ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် အတည်ပြုလက်မှတ်ရေးထိုးထားသည်။
ယန္တရားက ဘယ်လိုပါဝင်သလဲ။
ICJ ရှိအမှုသည် နိုင်ငံများအကြားဖြစ်သည့် အငြင်းပွားမှုဖြစ်ပြီး ရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာစုံစမ်းစစ်ဆေးခြင်း မဟုတ်ပါ။ သို့သော် ယန္တရားသည် ရာဇဝတ်ဆိုင်ရာတရားစွဲဆိုမှုများအပြင် တရားမျှတမှုဖြစ်ထွန်းရန်နှင့် အနာဂတ်တ္ငင်ရာဇ၀တ်မှုများထပ်မဖြစ်ရန် ဟန့်တားနိုင်သည့်အခြေအနေမျိုးရှိပါက အချက်အလက်များ မျှဝေနိုင်သည်။ ၂၀၂၀ ခုနှစ် ဇွန်လတွင်၊ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ (ဆုံးဖြတ်ချက် ၄၃/၂၆) က ယန္တရားအား ICJ နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် အထူးတောင်းဆိုထားသည်။
ထို့ကြောင့် ယန္တရားသည် အချက်အလက်ပေးသူများ၏ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် နှစ်ဘက်နိုင်ငံများကတောင်းဆိုလာသော အချက်အလက်များကို မျှဝေလျက်ရှိသည်။
